Çocuklarda Kayıp ve Yas Süreci

Yetişkin ve çocukların ölüm kavramını algılayışı farklılık gösterir. Tepkiler, ölen kişinin yakınlık derecesine ve vefatın zamansızlığına göre değişebiliyor. Yas kavramına karşı verilen tepkiler, çocukların gelişimsel süreci ile doğru orantılıdır. Bu nedenle, çocuklarda kayıp ve yas sürecinde çocuklarla konuşmak ve hislerini anlamak oldukça önemlidir. Onların bu dönemi en az hasarla atlatmasını sağlayarak sağlıklı bir gelişim göstermesine destek olunur.

Döneme Göre Çocuklarda Kayıp ve Ölüm Algısı Nasıldır?

Çocuklarda kayıp ve yas süreci, kişilik özellikleri ile gelişim dönemleri gibi birbirinden farklı kriterlere göre değişebiliyor. Döneme göre ölüm kavramı algılaması şöyle;

Erken Çocukluk: Genellikle, anne babalarının konuşmalarını duyarak öğrenirler. 5 yaşından küçük bireyler, ölüm kavramının gerçekliğini ve ciddiyetini tam olarak kavrayamadığı için uzun ve geri dönüşü olan bir yolculuk olarak tanımlayabiliyor.
5-6 Yaş: Bu kavram, gerçeklik kazanıp korkutucu bir his bırakmaya başlayabiliyor. Kendi veya ebeveynlerinin ölümü üzerine düşünüp sorgular. Korkarak anne ya da babasına ölüp ölmeyeceğini sorar. 6 yaş ile birlikte ölümün hastalık ve yaşlılıkla ilgisini anlar.
8-10 Yaş: Bu yaşlardan itibaren ölümün bir son olduğu gerçeği benimseniyor. Yakın çevresinde ölüme şahitlik etmemiş bir çocuğun algısı gelişmeyebiliyor.
Ergenlik: Ölüm algısı erişkinlik dönemindekine benzer şekilde anlaşılıyor.

Çocuklara Ölüm Nasıl Anlatılır?

Ölüm haberinin ebeveynler tarafından verilmesi, güvenli veya huzurlu bir ifade şekli olabiliyor. Ölen kişinin çocukla yakınlığı, haberin ifade şeklini de etkiler. Yakınlarından birini kaybeden çocuk ile kaybetmemiş birine anlatmak arasında fark vardır.

Her şeyin bir başlangıç veya sonu olduğu anlatılarak kavranması sağlanabiliyor. Çocukların konuyla ilgili sorduğu sorular sabırla dinlenip kısa ya da net cevaplar verilebiliyor. Hikâye kitapları ile kısa öğretici videolardan yardım alarak anlatılabiliyor. Bu üzücü haberi verirken çocuğun yalnız kalmadığı ya da yanında olunacağı mesajı gönderilebiliyor. Ağlama ya da duygularını açığa çıkarma aşamasında, göz teması kurmak veya elini tutmak fiziksel destek anlamına gelir.

Çocukların Yas Sürecinde Verdiği Tepkiler Nelerdir?

Çocuklarda kayıp veya yas süreci, aile bireyleri ile atlatılması gereken zorlu bir dönemi kapsar. Çocuktan çocuğa farklılık gösteren tepkiler, uzman bir destek ile kolaylıkla atlatılabilir. Çocuklar kayıp veya yas döneminde şu tepkileri verir;

Tedirgin veya kaygılı olduklarını belli etmeyebiliyor.
Soru sormayıp duymazlıktan gelebilirler.
Okula gitmekte direnebiliyor ya da küçük şeylere büyük tepki verebiliyor.
Durduk yere gülüp neşeli görünebiliyor
Ailelerini zorlayan tutumlarda bulunabiliyor.
Öfke patlamaları yaşayabiliyor.
Uyku bozuklukları, kaygı veya korku gibi değişimler görülebiliyor.
İçine kapanma veya kendisini çevreden soyutlama gibi durumlar olabiliyor.
Yaşından küçük gibi davranabiliyor.
Olayları rahatsız edici bir şekilde yeniden yaşayabiliyor.

Kayıp Yaşayan Çocuğa Nasıl Davranılır?

Kayıp yaşayan çocuğun duygularını fark etmek, doğru bir şekilde davranılmasını sağlar. Yas sürecinde olan çocuğa nasıl davranılmalı, sorusuna aşağıdaki maddeler yanıt olarak verilebiliyor;

Gelişim düzeyine uygun net veya dürüst bir iletişim kurma,
Ölüm ile ilgili sorulara somut cevaplar vermek,
Ölen kişi çocuğun yakınıysa, aşamalı bir anlatım gerçekleştirme,
Cenaze ya da törenlere katılımına izin vererek kabullenmesine yardımcı olmak,
Mezar ziyareti yaptırıp duygu veya düşünceleri hakkında konuşturmak,
Günlük yaşamında büyük değişiklikler yaptırmamak,
Yaşadığınız duyguları çocuğunuzdan saklamamak gibi.